De strijd van de banken om de FinTechs

Het verdienmodel van traditionele banken staat in toenemende mate onder druk door een grote aanwas van FinTechs. Deze FinTechs (veelal startups) kenmerken zich in de regel door financiële dienstverlening aan klanten te verbeteren op basis van één heel specifieke technologische innovatie die door de banken zelf maar moeilijk ontwikkeld blijkt te kunnen worden. Door de veelheid aan en verscheidenheid van FinTechs, dreigen banken op termijn het klantcontact aan deze nieuwkomers te verliezen. Dat klantcontact is noodzakelijk voor het verdienmodel van banken. Vooralsnog verdienen banken met name aan de marge tussen betaalde rente op opvorderbare gelden zoals deposito’s en spaargelden en de ontvangen rente op verstrekte financieringen zoals persoonlijke en hypothecaire kredieten. De basis voor de bancaire dienstverlening en klantenbinding is daarbij al sinds jaar en dag de betaalrekening.

Waar in landen als Duitsland (Sofort) en Spanje (Crosslend) FinTechs ook al enige tijd toegang tot betaalrekeningen van klanten hebben is dat in Nederland nog niet het geval. Hoewel ook in ons land pogingen tot toegang tot betaalrekeningen door derden (bijvoorbeeld AFAS) zijn ondernomen, heeft onder meer de toezichthouder De Nederlansche Bank (DNB) zich daar tegen verzet.

PSD2

Maar aan deze afscherming gaat definitief een einde komen als op 13 januari 2018 de Payment Services Directive 2 (PSD2) in de Europese Unie van kracht wordt. Onder PSD2 moeten alle Europese banken betaalrekeningen die klanten bij Europese banken aanhouden open stellen als de betreffende klant van de bank daar toestemming voor geeft. Het gaat dan om toegang tot de betaalrekening voor niet-banken die overigens wel als betaaldienstverlener een vergunning van DNB of andere Europese toezichthouder moeten hebben ingevolge PSD2. Met een dergelijke vergunning op zak kunnen deze betaaldienstverleners (ook wel third party providers of TPP’s genoemd) straks bijvoorbeeld rekeninginformatiediensten aan klanten bieden. Het meest voor de hand liggende voorbeeld daarvan is dat een TTP een app aanbiedt waarbinnen de klant toegang heeft tot al zijn of haar betaalrekeningen (transactiegeschiedenis en saldo) ongeacht bij welke banken die betaalrekeningen worden aangehouden. Daarnaast wordt het voor deze TPP’s mogelijk om betalingstransacties op verzoek van de klant te initiëren bij een bank van de klant (betaalinitiatiediensten). Waar betaalinitiatie nu nog via een pinpas, internetbankieren of een mobile betaalapp van de bank zelf moet gebeuren, is het straks mogelijk dat TPP’s dergelijke betalingsinitiaties verrichten. Banken kunnen dergelijke partijen in principe de toegang tot betaalrekeningen van klanten niet weigeren, mits de klant toestemming heeft verleend.

Onder PSD2 moeten alle Europese banken betaalrekeningen die klanten bij Europese banken aanhouden open stellen als de betreffende klant van de bank daar toestemming voor geeft.”

De verwachting is dat de komst van PSD2 zowel kleine niche FinTechs, grote FinTechs alsook big data partijen (Facebook, Google, Amazon en Apple) zal aantrekken. Big data partijen kunnen met aankoophistorie van klanten in combinatie met andere informatie van klanten gepersonaliseerde producten en prijzen aanbieden. Deze partijen kunnen hun betaaloplossing gratis aanbieden in ruil voor data van de klant, het zogenaamde swapping

data for savings. Onderzoek van Osborne Clarke in samenwerking met RetailWeek uit november 2016 laat zien dat nu al heel veel Nederlanders bereid zijn

persoonlijke informatie te delen in ruil voor passende aankoop adviezen en kortingen.

What’s next?

Onze verwachting is dat dit percentage met de komst van meer innovatieve producten en diensten verder zal toenemen. Daarnaast zal de slag om de klant gevoerd worden door het beschikbaar stellen van aanvullende diensten zoals persoonlijke budgetering- of boekhoudtools evenals innovatieve methoden om betalingstransacties uit te voeren en te managen. Het gaat daarbij ook om de zakelijke klant. Denk aan iZettle die een mobiele betaalterminal voor smartphones aanbiedt in combinatie met een kredietlijn en slimme boekhoudsoftware gericht op de klein zakelijke markt of het managen van betalingen aan grote aantallen toeleveranciers door WEX met virtuele creditcards gericht op de groot zakelijke markt.

Banken zullen willen voorkomen dat door innovatieve betaalapplicaties en aanverwante diensten ontwikkeld door derden de rol van banken straks tot een backend services provider wordt gereduceerd. De strijd om de klant is dan zeker verloren. Met name om die reden trachten banken op dit moment in hoog tempo te innoveren. Maar innoveren door banken zelf blijkt moeilijk. Banken gaan gebukt onder zware toezichtwetgeving en moeten bij het ontwikkelen van diensten en producten rekening houden met compatibiliteit met oude IT-systemen. Daar komt bij dat banken moeten inspelen op een sterk toenemende vraag naar online dienstverlening en dat is nieuw terrein voor banken. De meeste banken hebben pas enkele jaren het online bankieren via een mobiele app goed op orde terwijl contactloos betalen met de smartphone bij sommige banken nog niet eens mogelijk is.

Banken gaan gebukt onder zware toezichtwetgeving en moeten bij het ontwikkelen van diensten en producten rekening houden met compatibiliteit met oude IT-systemen.”

Veel innovatie van de laatste jaren binnen banken is dan ook toe teschrijven aan samenwerking tussen banken en FinTech bedrijven. Zo blijkt ING inmiddels met meer dan 65 FinTechbedrijven een vorm van samenwerking te hebben. Uitvloeisels van deze samenwerkingen zijn veelal complementair aan de traditionele bancaire dienstverlening. Denk bijvoorbeeld aan stem- en vingerafdrukherkenning in de mobiele bank-app van ING. Ook ABN AMRO zit niet stil en investeerde in 2015 10 miljoen in FinTechs. Medio 2016 investeerde ABN AMRO bijvoorbeeld in een Zweedse FinTech (Tink) die een personal finance management app ontwikkelt (Grip app). Ook Rabobank zoekt strategische samenwerkingen met startups en ziet duidelijk een wederzijds voordeel. Daarom is het aantal relaties met versnellingsprogramma’s voor startups in de voorbije jaren vervijfvoudigd en het aantal relaties met FinTech’s vertienvoudigd. Bij relaties met FinTech’s valt te denken aan Fundipal (crowdfundingvergelijkingswebsite), Facturis (e-invoice platform) en MyOrder (m-commerce platform). Daarnaast is Rabobank actief bezig met interne venture building dat zal leiden tot spinouts van de bank.

De banken zoeken naast samenwerkingsverbanden met FinTechs ook in toenemende mate naar investeringsmogelijkheden. Belangrijk voordeel dat banken hebben, in tegenstelling tot veel venture capital fondsen, is dat banken investeringen kunnen combineren met samenwerkingen en het afnemen van diensten van FinTechs. Te denken valt aan joint ventures maar ook aan de mogelijkheid om een FinTech geleidelijk geheel in te lijven als een product van een FinTech voor een bank succesvol blijkt. Wij verwachten dat banken uiteindelijk op die manier nieuwe verdienmodellen zullen creëren. De trend verschuift van samenwerken met FinTechs naar investeren in FinTechs waarmee al wordt samengewerkt.

Belangrijk voordeel dat banken hebben, in tegenstelling tot veel venture capital fondsen, is dat banken investeringen kunnen combineren met samenwerkingen en het afnemen van diensten van FinTechs.”

Om te investeren in FinTechs blijken banken zich op dit moment hoofdzakelijk van investeringsfondsen te bedienen. Onze verwachting is echter dat banken ook aandelenbelangen in FinTechs zullen nemen als blijkt dat FinTechs opties tot groei en winst voor banken gaan betekenen. Een voorbeeld zou peer-to-peer lending kunnen zijn. Er is een groot aantal peer-to-peer lending platformen dat inmiddels de nodige ervaring heeft opgedaan en heel goed op de behoefte van klanten kan inspelen. Een aantal banken heeft naast strategische samenwerkingsverbanden inmiddels ook aandelenbelangen (of opties daarop) in dergelijke platforms genomen.

Verwachtingen voor 2017

Onze verwachting is dat 2017 vooral in het teken van PSD2 zal staan. Waar banken tot op heden een wat afwachtende houding hebben aangenomen richting nieuwkomers en FinTechs, zal dat straks onder PSD2 vermoedelijk niet het geval zijn. In onze praktijk zien we dit al gebeuren. De meeste banken hebben de beoordeling van hun businessmodel rondom PSD2 op hoofdlijnen rond en zullen meeconcureren met nieuwkomers door apps en andere innovatie beschikbaar te stellen voor gebruikers van andere banken. Heel waarschijnlijk is dat je straks vanuit een mobiele app van een bank kunt betalen ten laste van een betaalrekening aangehouden bij een andere (Europese) bank. De drie grote banken hebben die interface-technologie overigens al klaar (Rabobank met Rabo Wallet, ING met Yolt en ABN AMRO met Wallet). Osborne Clarke is een internationaal full service kantoor met een bijzondere focus op innovatieve ondernemingen. Wij staan regelmatig investeerders, oprichters/zittende aandeelhouders, vennootschappen en participerend management bij in investeringsrondes, joint ventures en fusie & overnames, in het bijzonder in de sectoren, Tech, Media and Comms, Energy/Utilities, FinTech, Life Sciences & Healthcare, Real Estate & Infrastructure and Retail.

Dit artikel is onderdeel van ‘Magna Charta – First Ladies of Mergers & Acquisitions’. Deze “First Ladies” hebben hun positie niet te danken aan een vijandige overname van de door mannen gedomineerde top van de advocatuur en het bedrijfsleven, maar ieder vanwege hun expertise, vakkennis en skills op het gebied van M&A zo ook door het op dagelijkse basis duurzaam werken aan mergers van diverse belangen en idealen.

Veel dank aan Etienne van Bladel voor het bij elkaar brengen van ons allen. Door de inzet en inspanning van het gehele AvdR team kunt u genieten van een verzameling van interviews, juridisch bijdragen en persoonlijke ervaringen op M&A gebied.