Unijne regulacje modeli biznesowych opartych na danych dają szefom działów prawnych nowe możliwości wspierania innowacji w przedsiębiorstwach

• Wyniki nowego europejskiego badania ukazują się na krótko przed rozszerzeniem unijnych przepisów dotyczących danych
• 89% podmiotów oferuje albo planuje oferować produkty lub usługi oparte na danych
• Jednocześnie 63% wskazuje, że ramy prawne i regulacyjne dotyczące danych są zbyt skomplikowane
• Nie można wykluczyć ryzyka braku zgodności, dlatego potrzebna jest strategia w zakresie danych, powiązana z polityką ESG

Europejskie Stowarzyszenie Prawników Przedsiębiorstw (ECLA) przeprowadziło ankietę wśród ponad 400 szefów działów prawnych w Europie. Celem badania było ustalenie, czy są oni przygotowani na poważne zmiany w przepisach dotyczących danych i sfery cyfrowej oraz na nowe możliwości: budowania sukcesu ich firm oraz podkreślenia własnej roli we wspieraniu innowacji.  

W raporcie „Modele biznesowe oparte na danych – rola zespołów prawnych w osiąganiu sukcesu” ujęto opinie szefów działów prawnych w siedmiu głównych sektorach biznesowych: 

• energetyka i usługi komunalne, 
• handel detaliczny i konsumpcja, 
• usługi finansowe, 
• nauki przyrodnicze i opieka zdrowotna, 
• nieruchomości i infrastruktura, 
• technologia, media i komunikacja, 
• transport i motoryzacja. 

Dokument powstał na zlecenie międzynarodowej kancelarii prawnej Osborne Clarke, która zaangażowała się w opracowanie jego koncepcji i treści. Raport obejmuje część analityczną dla każdego sektora oraz przegląd rynków, studia przypadków oraz identyfikację możliwości rozwoju. 

Wśród prawników w przedsiębiorstwach rośnie świadomość, że potrzebne są kompetencje w obszarze danych, które wykraczają poza ich ochronę. Zdają sobie oni sprawę z nadchodzących rewolucyjnych zmian w tym zakresie. Może się okazać, że zarządy nie docenią powagi sytuacji, zaś wewnętrzne zespoły prawne będą musiały się bardzo postarać, żeby wytłumaczyć im zasadność swoich obaw i przekonać decydentów, że trzeba podjąć działania. Wygranym okażą się te firmy, które zaufają swoim zespołom prawnym i powierzą im główną rolę w planowaniu i wdrażaniu modeli biznesowych opartych na danych. Wewnętrzne działy prawne dysponują szerszym obrazem i są doskonale przygotowane do kierowania zmianami w zakresie danych tak, aby wykorzystać ich potencjał.

Nick Johnson, szef zespołu digitalizacji w Osborne Clarke

Rewolucyjny charakter digitalizacji w różnych sektorach zmienił rolę, jaką wewnętrzni prawnicy odgrywają w swoich firmach. Teraz muszą oni w swoich organizacjach tworzyć taką kulturę prawną, która będzie zarówno etyczna, jak i efektywna dla firmy funkcjonującej w coraz bardziej wymagającym otoczeniu regulacyjnym. W sytuacji, gdy gromadzenie i wykorzystywanie danych staje się coraz ważniejszym priorytetem, działy prawne stały się odpowiedzialne za opracowanie procesów, które umożliwią przedsiębiorstwom wykorzystanie wiedzy płynącej z danych przy jednoczesnym poszanowaniu praw konsumentów. Obecnie bardziej niż kiedykolwiek wcześniej sprawnie funkcjonujący wewnętrzny zespół prawny stał się podstawą zapewnienia długoterminowej rentowności firmy.

Jonathan Marsh, prezes ECLA

Nie ma wątpliwości, że biznes oparty na danych to nasza teraźniejszość i przyszłość. Ale wraz ze zrozumieniem, jak cennym aktywem są dane, pojawiła się pokusa ich nielegalnego zdobywania i wykorzystania. Dlatego tak ważnym czynnikiem jest dbałość o cyberbezpieczeństwo firm. Najlepsze praktyki korporacyjne pokazują, że strategia cyberbezpieczeństwa nie jest zadaniem wyłącznie działów IT, ale również działy prawne spółek mają w jej wdrażaniu bardzo znaczącą rolę.

Olgierd Świerzewski, partner współzarządzający i szef praktyki digitalizacji Osborne Clarke w Polsce, a także jeden ze współautorów reportu

Podsumowanie najważniejszych wyników raportu

Transformacja działalności i rynków w dobie innowacji cyfrowych (przyspieszona przez pandemię Covid-19) spowodowała, że wewnętrzne zespoły prawne przejęły kluczową rolę w zakresie działań rozwojowych i zarządzania zmianami. Wobec rosnącej złożoności danych i ich coraz szerszego zakresu prawnicy potrzebują nowych umiejętności. Respondenci mają ambicję wdrażania nowych modeli biznesowych opartych na danych, co nie zmienia faktu, że istnieją poważne przeszkody w tym procesie.

67% ankietowanych prawników z Europy twierdzi, że to ramy prawne i regulacyjne dotyczące danych stanowią największą przeszkodę we wdrażaniu modeli biznesowych opartych na danych w ich organizacjach. 63% wskazuje, że przepisy są zbyt mylące, a tylko 11% jest zdania, że są dobrze skonstruowane.
Obsługa modeli biznesowych opartych na danych – stan obecny 

• 61% europejskich podmiotów oferuje produkty/usługi oparte na danych
• 64% europejskich podmiotów ponownie wykorzystuje swoje dane wewnętrzne, które pierwotnie nie były przeznaczone do użycia w danym modelu biznesowym
• 82% europejskich podmiotów korzysta z danych dostarczonych przez klientów
• 42,5% europejskich podmiotów opracowuje (lub planuje opracować) produkty/usługi oparte na danych wspólnie z komercyjnymi partnerami.

Przeszkody

Najczęściej wymieniane przeszkody we wdrażaniu modeli biznesowych opartych na danych:

• Wyzwania prawne i regulacyjne: wskazane przez 67% podmiotów
• 68% respondentów uważa europejskie ramy prawne/regulacyjne za zbyt skomplikowane (nawet przed nadchodzącą rewolucją w zakresie przepisów UE dotyczących danych i cyfryzacji), a 63% uważa je za niejasne
• Zaledwie 11% podmiotów uznało, że ich działalność jest dobrze przygotowana na wyzwania prawne związane z modelami biznesowymi opartymi na danych, a tylko u 26% podmiotów zarządy dysponują wiedzą na temat takich modeli
• Cyberbezpieczeństwo stanowi przeszkodę dla 38% podmiotów. To efekt szerszego wykorzystania przepływów danych, w tym rozwoju cyfrowych łańcuchów dostaw.

Strategia dotycząca danych

Dane stają się coraz bardziej wartościowym zasobem. Zaczynają stanowić podstawę sporej części działalności, procesów decyzyjnych, produktów i usług. Dlatego posiadanie stosownej strategii staje się koniecznością.

• Tylko 36% ankietowanych podmiotów wdrożyło strategię dotyczącą danych
• Tylko 47% dostrzega etyczne i wizerunkowe aspekty wykorzystania danych
• Co prawda 40% ankietowanych podmiotów ma zapisy w umowach wykraczające poza czystą ochronę danych, ale zaledwie 16% uznaje, że to zespół prawny wdrożył strategię dotyczącą danych (spośród podmiotów, które taką mają).

Strategia dotycząca danych i zarządzanie danymi to obszary, w których dział prawny może mieć dużo do powiedzenia. Dysponuje potencjałem skupienia wokół siebie poszczególnych interesariuszy w celu opracowania ogólnofirmowych zasad. Może przekonać decydentów, że nie jest to obszar leżący w kompetencjach działów IT.  

Rosnące znaczenie kwestii ESG (Environmental Social and Governance) oznacza, że strategia dotycząca danych musi być powiązana ze strategią dekarbonizacji oraz wdrożeniem bardziej ekologicznych procesów zakupów IT. Należy monitorować nowe proekologiczne przepisy dotyczące projektowania i dostarczania technologii. W świetle powyższego szefowie działów prawnych w przedsiębiorstwach mogą wnieść spory wkład w działalność przedsiębiorstwa: zarządzając ryzykiem oraz identyfikując możliwości biznesowe i rynkowe.