Problemy z opakowaniami, czyli polska ścieżka do systemu kaucyjnego
Opublikowano 1st Mar 2022
W Polsce, opublikowano już trzy projekty ustaw, mające na celu uporządkowanie gospodarki opakowaniowej w duchu i zgodnie z celami gospodarki obiegu zamkniętego.
Pod koniec stycznia br. został przekazany do konsultacji publicznych, trzeci i długo wyczekiwany projekt ustawy wprowadzający ramy dla działania systemu kaucyjnego w Polsce. Projekt ten jest jednym z elementów aktualnie planowanych zmian systemowych skierowanych na efekt- osiąganie wysokich poziomów selektywnej zbiórki- do wprowadzenia których jesteśmy zobowiązani zgodnie z przepisami unijnymi, szczególnie dyrektywą plastikową i zmienioną w 2018 roku dyrektywą odpadową.
Ogólnym celem dyskutowanych przepisów jest zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” wprowadzenie w Polsce minimalnych wymogów prawnych dla systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta a także zmniejszenie wpływu tworzyw sztucznych na środowisko. Zgodnie z powyższymi dyrektywami, wprowadzenie systemu kaucyjnego w krajach członkowskich nie jest obowiązkowe, ale jednocześnie jest uznawane za jedno z bardziej efektywnych narzędzi wspomagających selektywne zbieranie odpadów opakowaniowych na cele recyklingu a także selektywne zbieranie opakowań wielorazowych.
Obecnie w Polsce funkcjonują z sukcesem systemy kaucyjne mające tzw. prywatny charakter. Dotyczą one głównie zbiórki butelek po piwie, zorganizowanej bezpośrednio przez browary produkujące poszczególne rodzaje i typy piw, takie systemy dotyczą zbiórki wyłącznie towarów własnej produkcji.
Zgodnie z nową propozycją legislacyjną, system kaucyjny miałby objąć w zasadzie wszystkich wprowadzających, którzy wprowadzają do obrotu napoje w dwóch typach butelek- jednorazowych butelkach na napoje z tworzyw sztucznych do 3 litrów wraz z ich zakrętkami oraz wielorazowych butelkach szklanych na napoje do 1,5 litrów. System ma objąć zarówno napoje alkoholowe jak i bezalkoholowe.
Proponowany system ma mieć charakter nieobowiązkowy, ale nieprzystąpienie przez wprowadzających dane butelki do obrotu- wiązać się ma z wysoką karą. Planuje się że firmy wprowadzające napoje w tych dwóch typach butelek będą organizować się w systemy kaucyjne, zarządzane przez reprezentujących (spółki kapitałowe) na podstawie uzyskanego zezwolenia. Rolą reprezentujących będzie także ustalenie ram działania danego systemu kaucyjnego, a szczególnie sposobu jego finansowania.
Chodzi o to, aby finalnie konsument mógł zwracać bez paragonu do dowolnego sklepu o pow. 100 m2 na terenie Polski butelki na napoje objęte systemem kaucyjnym.
Propozycja legislacyjna budzi wiele wątpliwości, zarówno w zakresie zgodności z obecnymi przepisami jak i regulacjami unijnymi.
W tym samym czasie we Francji uchwalona została tzw. ustawa antyodpadowa, która zawiera ponad sto środków prawnych, przewidujących nowe obowiązki dla uczestników rynku, w tym nowe, ambitne zakazy i nowe narzędzia prawne, które mają służyć lepszej kontroli i karaniu wykroczeń przeciwko środowisku. Co ciekawe, powyższa ustawa wyznacza cel, jakim jest odejście od wprowadzania na rynek plastikowych opakowań jednorazowego użytku do 2040 roku. Proces ten został rozplanowany na cztery pięcioletnie etapy, które będą opracowywane we współpracy z organizacjami pozarządowymi, władzami lokalnymi i stowarzyszeniami branżowymi, aby określić realistyczne cele na najbliższe lata. Pierwszy z nich został opracowany na lata 2021-2025 i zakłada redukcję produkcji jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych o 20% do końca 2025 roku, 100 % redukcji jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych, które zostaną uznane za „niepotrzebne”, czyli np. plastikowe opakowania wokół baterii czy żarówek, a także 100% recyklingu jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych (czyli tzw. 3R).
Różnice w podejściu do implementacji obowiązków wynikających z tych samych przepisów unijnych są zatem znaczne, powodując coraz większą przepaść na wspólnotowym rynku. To co jest jednak najważniejsze, to fakt aby zmiany systemowe w zakresie gospodarowania odpadami, uwzględniające system kaucyjny, które mają w Polsce zostać przyjęte były ze sobą spójne i rzeczywiście jasno określały obowiązki przedsiębiorców, szczególnie w zakresie wpłat do systemu, wymaganej sprawozdawczości i podatków. Tym bardziej, że obecnie proponowane kary za brak przestrzegania przepisów sięgają do 1 mln zł.
