Jak identyfikować i reagować na problemy finansowe kontrahentów w projektach budowlanych?

Problemy firm zaangażowanych w realizację inwestycji budowlanej mogą zakłócić przepływy pieniężne w ramach projektu, spowodować opóźnienia, jak i zwiększyć jego całkowity koszt. Warto szybko identyfikować sygnały ostrzegawcze mogące świadczyć o problemach finansowych danego podmiotu i odpowiednio na nie reagować.

Sygnały ostrzegawcze

Problemy z wypłacalnością często są poprzedzone przez:

• spowolnienie prac, niedotrzymywanie terminów umownych;
• opóźnienia w płatnościach na rzecz własnych kontrahentów;
• agresywne fakturowanie, żądania wcześniejszych płatności;
• problemy z jakością wykonanych robót;
• zgłaszanie szeregu roszczeń;
• brak komunikacji;
• nagłe refinansowanie lub zaangażowanie doradców restrukturyzacyjnych lub finansowych;
• zwiększony nadzór finansowy ze strony kierownictwa lub zewnętrznych doradców;
• pogłoski rynkowe i informacje prasowe (choć te należy traktować z ostrożnością).

Przy stwierdzeniu sygnałów ostrzegawczych u kontrahenta warto szybko podjąć odpowiednie działania aby zabezpieczyć swoje interesy i polepszyć swoją pozycję na wypadek upadłości takiego podmiotu.

Co zrobić gdy pojawią się sygnały ostrzegawcze?

Decyzja jakie kroki podjąć zależy od roli danego podmiotu w projekcie inwestycyjnym (np. czy podmiot zleca prace czy je wykonuje). Warto skorzystać z pomocy ekspertów prawnych i technicznych, którzy zidentyfikują dostępne środki i ich skutki, ale i pomogą w zebraniu materiału dowodowego na potrzeby ewentualnego sporu sądowego.

Poniżej przedstawiamy kilka uwag jakie działania warto rozważyć i na co zwrócić uwagę przed podjęciem decyzji.

Zawieszenie prac i odstąpienie od umowy

Często najlepszym rozwiązaniem wydaje się zakończenie relacji umownej z kontrahentem, u którego pojawiły się sygnały ostrzegawcze, lub zawieszenie jej wykonania. Decyzja odnośnie trybu takiego działania powinna zostać poprzedzona analizą prawną i uwzględniać implikacje związane z ewentualnym sporem sądowym lub upadłością kontrahenta.

Rozważając odstąpienie od umowy o roboty budowlane warto ustalić jak wygląda mechanizm rozliczeń pomiędzy stronami po odstąpieniu (zakresie tytułu wykonanych prac oraz materiałów i urządzeń zamówionych przez wykonawcę), ustalić kiedy upływa termin na skorzystanie z umownego prawa odstąpienia (jeśli zostało przewidziane w umowie) jak i znaleźć podmiot gotowy zastąpić ten dotknięty problemami.

W przypadku gdy dana inwestycja finansowana jest przez podmioty trzecie (np. poprzez kredyt bankowy lub ze środków publicznych) trzeba ocenić skutki podejmowanych działań dla umowy dot. finansowania (np. ryzyko utraty finansowania) i zweryfikować czy wymagana będzie zgoda finansującego lub poinformowanie go o podejmowanych działaniach.

Dokumentacja

W przypadku stwierdzenia ryzyka problemów finansowych u wykonawcy (podwykonawcy) bardzo ważne jest wdrożenie odpowiedniej kontroli nad postępami prac oraz zabezpieczenie dokumentacji (np. notatek ze spotkań, zdjęć) potwierdzających zakres wykonanych prac jak i uchybienia wykonawcy (np. wady robót).

Płatności

W przypadku zidentyfikowania ryzyka braku zapłaty od naszego kontrahenta warto sprawdzić czy dysponujemy stosownym potwierdzeniem wykonania przez nas umowy (np. protokołami odbioru) oraz czy wnioski o płatność lub faktury zostały prawidłowo wystawione i przekazane drugiej stronie umowy. Warto także odpowiednio zgłosić i udokumentować swoje roszczenia.

W przypadku braku płatności warto szybko podjąć działania windykacyjne – odzyskiwanie należności będzie coraz trudniejsze w miarę narastania trudności finansowych kontrahenta. Podwykonawcy powinni niezwłocznie zweryfikować czy zostali prawidłowo zgłoszeni inwestorowi zgodnie z art. 6471 §1 kodeksu cywilnego – a jeśli nie, dokonać takiego zgłoszenia samodzielnie. Da im to prawo dochodzenia wynagrodzenia bezpośrednio od inwestora, z pominięciem generalnego wykonawcy (GW). Dotyczy to także dalszych podwykonawców, którzy mogą zapewnić sobie prawo dochodzenia wynagrodzenia od inwestora i GW.

Zabezpieczenia

W przypadku podejrzenia problemów z płynnością u wykonawcy (podwykonawcy) należy zweryfikować czy dysponujemy odpowiednim zabezpieczeniem wykonania przez niego zobowiązań umownych – czy otrzymaliśmy gwarancję bankową lub ubezpieczeniową albo czy odpowiednie kwoty wynagrodzenia wykonawcy są zatrzymywane zgodnie z umową.

GW robót budowlanych powinni pamiętać, że – niezależnie od treści zawartej umowy – regulacje przyznają im możliwość żądania od inwestora udzielenia gwarancji zapłaty (np. w formie gwarancji bankowej czy ubezpieczeniowej) zabezpieczającej terminową zapłatę wynagrodzenia wykonawcy. Prawo żądania gwarancji od GW przysługuje podwykonawcom.

Podsumowanie

Pomimo pewnej stabilizacji cen materiałów budowlanych, firmy budowlane nadal mierzą się z licznymi wyzwaniami związanymi chociażby z ograniczonymi możliwościami waloryzacji kontraktów zawartych w reżimie zamówień publicznych. Powyższe czynniki mogą negatywnie wpływać na płynność spółek z sektora budowlanego w nadchodzących miesiącach.

Sprawna identyfikacja sygnałów ostrzegawczych u kontrahentów i szybka reakcja, poprzedzona analizą prawną dopuszczalnych działań, może pozwolić na wyjście obronną ręką z problemów kontrahentów.