Czy wodór zastąpi w przyszłości benzynę?

Pod koniec 2021 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, która wprowadziła nowe przepisy w zakresie infrastruktury tankowania wodoru. Szacuje się, że w perspektywie 5 lat zapotrzebowanie na wodór w polskim transporcie wyniesie około 2 933,5 ton. W horyzoncie czasowym do 10 lat zapotrzebowanie na to paliwo w transporcie ma wzrosnąć do 22 510,7 ton rocznie . Zgodnie z Polską Strategią Wodorową do 2025 r. w Polsce mają powstać co najmniej 32 nowe stacje tankowania i bunkrowania wodoru.

Za pierwszy krok w kierunku realizacji powyższego celu można uznać wprowadzenie zmian w ustawie o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Kolejnym mają być rozporządzenia wykonawcze. Kluczowym jednak aktem – z punktu widzenia realizacji celów PSW w zakresie stacji tankowania wodoru – będzie rozporządzenie w sprawie wymagań technicznych dla stacji wodoru. 

Z zapowiedzi Ministerstwa Klimatu i Środowiska wynika, że zostanie ono przyjęte w pierwszym kwartale 2022 r.

Gdzie zatankować wodór, czyli co to jest infrastruktura wodorowa?

Na szczególną uwagę zasługuje fakt wprowadzenia definicji legalnych dotyczących infrastruktury wodorowej. Dotyczy to zwłaszcza stacji tankowania wodoru, która do tej pory nie była zdefiniowana w polskim ustawodawstwie. 

Przez infrastrukturę wodorową, rozumie się zespół urządzeń, w tym punkt tankowania wodoru wraz z niezbędną infrastrukturą pomocniczą oraz zbiornikami magazynowymi, służący do tankowania wodoru. Co istotne – dla zaklasyfikowania danego zespołu urządzeń jako stacji wodoru, bez znaczenia jest to, czy dana stacja jest wykorzystywana w celach komercyjnych, czy nie, oraz czy stacja wodoru jest związana trwale z gruntem czy też stanowi infrastrukturę mobilną. Tu jednak wymagania wobec takich obiektów mogą i czasami powinny być bardzo różne.

Podkreślić trzeba, że nieodłącznym elementem stacji wodoru jest punkt tankowania wodoru, czyli urządzenie służące do zaopatrywania w wodór pojazdów napędzanych wodorem, w celu napędu silników tych pojazdów. 

Do kategorii pojazdów napędzanych wodorem ustawa zalicza nie tylko pojazdy silnikowe wykorzystujące do napędu energię elektryczną wytworzoną z wodoru w zainstalowanych w nich ogniwach paliwowych, ale również jednostki pływające oraz pojazdy szynowe, co zwiększa zapotrzebowanie na pilne wybudowanie  takiej infrastruktury. Obecnie, szeroko dyskutowane jest, uznawane za najbardziej efektywne, wykorzystywanie wodoru w transporcie ciężkim oraz przez maszyny budowlane.

Szczegółowe wymagania w zakresie budowy i eksploatacji

Projektowanie i budowę stacji wodoru jako obiektu budowlanego oraz jej eksploatację regulują liczne akty normatywne dotyczące aspektów środowiskowych, planistycznych, technicznych, czy budowlanych.

Dodatkowe przepisy w zakresie infrastruktury wodorowej wprowadzone w drodze nowelizacji są zbliżone do regulacji dotyczących pozostałych elementów infrastruktury paliw alternatywnych, czyli stacji ładowania czy stacji gazu ziemnego. Dotyczy to także obowiązku poddania stacji wodoru badaniom technicznym prowadzonym przez UDT/TDT, czy odpowiedniego oznaczenia miejsca tankowania.

Kluczowe – z punktu widzenia budowy i eksploatacji stacji wodoru – są normy techniczne, które systematyzując dostępną wiedzę techniczną wyznaczają najwyższe standardy w tym zakresie. Projekt rozporządzenia w sprawie wymagań technicznych dla stacji wodoru odwołuje się jedynie do dwóch norm, przewidując, że stacje wodoru w zakresie bezpiecznej eksploatacji powinny spełniać szczegółowe wymagania techniczne określone w aktualnej normie ISO 19880-1 i PN-EN 17127, a także uwzględniać aktualny poziom wiedzy i najlepszą praktykę. W zakresie dystrybutorów do tankowania stacji wodoru projekt rozporządzenia odwołuje się natomiast do normy ISO 19880-1 i PN-EN ISO 17268:2020-08.

Więcej informacji w zakresie norm technicznych znajdziemy w Stanowisku w sprawie stosowania przepisów i norm technicznych w trakcie procesu inwestycyjnego budowy stacji tankowania wodoru, które zostało opublikowane w maju 2021, czyli jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji. Wskazuje ono najlepsze dostępne normy BAT (best available technology) jako właściwe do stosowania w procesie inwestycyjnym w zakresie budowy i projektowania stacji tankowania wodoru, ochrony przeciwpożarowej, użytkowania infrastruktury wodorowej i jakości/czystości wodoru.

W aspekcie eksploatacji, modernizacji i napraw stacji wodoru ustawa nakłada na operatora obowiązki zbliżone do obowiązków dotyczących pozostałych elementów infrastruktury paliw alternatywnych. Dotyczy to także obowiązku posiadania numeru EIPA i dokonania zgłoszenia do Ewidencji Infrastruktury Paliw Alternatywnych.   

Transport wodoru

Istotną kwestią jest określenie zasad przewozu wodoru. Najważniejsze regulacje w tym zakresie zawarte są w ustawie o przewozie towarów niebezpiecznych oraz w Umowie ADR . Sprężony wodór został zaklasyfikowany bowiem w Umowie ADR jako towar niebezpieczny (numer UN 1049; kod klasyfikacyjny 1F).

Jakie są tego skutki? Ustawa o przewozie towarów niebezpiecznych, Umowa ADR oraz pozostałe ustawodawstwo dotyczące transportu nakładają na uczestników przewozu towarów niebezpiecznych m.in. szereg wymagań transportowych czy szkoleniowych.

Niewypełnienie obowiązków związanych z transportem może wiązać się nie tylko z nałożeniem kar pieniężnych czy odpowiedzialnością odszkodowawczą, ale także z odpowiedzialnością karną. Dlatego też, tak istotne jest precyzyjne określenie ról, które mają pełnić podmioty zaangażowane w przewóz wodoru. Chodzi tutaj nie tylko o nadawcę, przewoźnika i odbiorcę, ale również o podmioty o roli pomocniczej (załadowca, pakujący, napełniający, użytkownik kontenera-cysterny/cysterny przenośnej oraz rozładowcy). 

Co dalej?

Rozwiązania przyjęte w grudniowej nowelizacji to istotny krok kierunku rozwoju wykorzystania wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie. Koniecznym jest jednak pilne stworzenie kompleksowych rozwiązań prawnych nie tylko w zakresie infrastruktury tankowania wodoru, ale również takich, które ułatwią inwestycje w sektorze produkcji wodoru, jego magazynowania, dystrybucji oraz transportu. 

Zapowiadanej przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska ustawie o wspieraniu produkcji wodoru ze źródeł niskoemisyjnych powinno towarzyszyć również wprowadzenie kompleksowych regulacji środowiskowych i planistycznych, które ułatwiłyby realizację inwestycji w zakresie stacji wodoru.